Diidxazá nga / Por Víctor Fuentes
Diidxazá nga
Por Víctor Fuentes
Diidxazá nga
Xcuidi gudxite guendabe’ñe’ ne gudome laa.
Ti xumbe ruuna xtubilucha ruaa guiigu’.
Diidxazá nga
Gunaa qui gapa laya canaba guna ruaa yu’du’.
Ti chagoola caguu ndaaya ique chupa muxe’.
Diidxazá nga
Gubeedxe cayo gubidxa nuzaani xquidxi.
Beeu gucabiidi guriaa nisado’.
Diidxazá nga
Ti bi’cu yooxho cayuni biisi.
Ti xudxi cuxhi yanni xheela’.
Diidxazá nga
Ti cheguiiña telayú.
Ti mistu cuzaa xhuga ladxido’lo.
Diidxazá nga
Cadxi guie’gundani lu guichi.
Ti ba’du’ biaaxa ti gunni diidxaguie’.
Diidxazá nga
Ti bazeendu’ gule lu yaga bioongo.
Ti chumpirunisa bipapane diidxa’ zitu.
Diidxazá nga
Bigu bichia xu neca zacaa nuaa saa.
Ti gunaa riguite tu cazi’ dxiña lu.
Diidxazá nga
Biguidi yenda xaiba’ ne biruugu xtoo.
Na Telesfora cusi xana tanguyú.
Diidxazá nga
Chupa xhiga naca xaique guidxi.
Ti nguiiu’ runni dxiiña guaxhinni.
Diidxazá nga
Ti bizuudi gunezadxaacha jñiaabida lu.
Binnigoola curú ndaani guixhe.
Diidxazá nga
Gunaa gubeedxe ruunda’ xyuuba xtobi.
Nguiiu cacheza gui’chi bicaa López Chiñas.
Diidxazá nga
Ti ba’du’ bianane saa xti Pancho Tina.
Gunaa bicaa daa xa’na’ xiiñi’.
Diidxazá nga
Mañi ripapa ruza’ lidxi.
Ti bigose ruti xiiñi’.
Dxiidxazá nga
Xyuuba guiraxixe ni nadxii laa.
Saa gulenee guidxi layú.
Diidxazá nga
Gueu’ bupu ne ca iquelu nisadxiiña rutoo dxu’.
Gueta zuquii canda’naxhi “Milpa real”
Diidxazá nga
La’pa’ bisa’bi ti badudxaapa.
Guixhe gurezagasi ragudocabe bixidu’ ruaalu’.
Diidxazá nga
Bidaani cadiba gacu’ ti guada’
Guie’ cazee, guidxa guiña biini nabeza zitu.
Diidxazá nga
Nou’ “Coopel”cqui rusisiaasi naa.
Gucaa gasilu’ zapa’ nde’ lu ti dudu de chií ne chonna.
Zapoteco es
Un niño que juega al lagarto y se lo traga.
Una garza solitaria que llora en la ribera del río.
Zapoteco es
Una mujer desdentaba que pide limosnas en la iglesia.
Un padrino que bendice a unos muxe’.
Zapoteco es
Un presidente que se come el sol que debía iluminar su pueblo.
La luna manchada en el mar.
Zapoteco es
Un perro viejo aullando lastimeramente.
Un borracho que ahorca a su pareja.
Zapoteco es
Un molito en la madrugada.
Un gato que nos araña el alma.
Zapoteca es
Un poco de flores que nacen sobre espinas.
Una niña que le pagan para escribir poesía.
Zapoteco es
Un endemoniado parido por el pochote.
Una libélula que voló con el zapoteco.
Zapoteco es
Tortuga mutilada por el sismo y aun así carga la fiesta.
Una vendedora de dulces que engatusa a su cliente.
Zapoteco es
Un papalote que toca el cielo y se le desprende el mecate.
Na Telesfora haciendo parir a tanguyú.
Zapoteco es
Dos chachalacas que gobiernan a su pueblo.
Una nguiiu’ que trasnocha en el trabajo.
Zapoteco es
Una enagua orinada por la abuela.
Un anciano asmático en su hamaca.
Zapoteco es
Una artista que le canta a los dolores ajenos.
Un hombre que destruye los libros de López Chiñas.
Zapoteco es
Un niño que heredó la música de Pancho Tina.
Una mujer que corre a su heredero.
Zapoteco es
Pájaro que construye su nido.
Un zanate que mata a su hijo.
Zapoteco es
El dolor de quienes lo aman.
La alegría que engendra la tierra.
Zapoteco es
Beber bupu y pensar en “Italian coffee”.
Unas memelas que huelen a “Milpa real”.
Zapoteco es
Guirnaldas que las muchachas botan.
Hamaca rota por un beso reciente.
Zapoteco es
Un huipil bordándose para una fuereña.
Flores bordadas, para el baúl de una extranjera.
Zapoteco es
Cuando dices “Coopel” no me deja dormir.
Tu escribes cuidaré mi vagina en tu “iPhon 13”.